Việc ban hành Nghị quyết số 27/2022/UBTVQH15 là cần thiết nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập, kịp thời thể chế hóa các chủ trương mới của Đảng và cụ thể hóa các quy định mới của pháp luật về tổ chức đơn vị hành chính. Nghị quyết sửa đổi, bổ sung các quy định về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, đặc biệt là các đơn vị hành chính có yếu tố đặc thù; trên cơ sở đó sửa đổi các quy định về áp dụng để việc thành lập, nhập, chia, điều chỉnh địa giới và sắp xếp đơn vị hành chính đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và quá trình đô thị hóa của đất nước.

Một số điểm mới liên quan đến tiêu chuẩn đơn vị hành chính trên địa bàn tỉnh Sơn La như sau:

- Đối với tiêu chuẩn của đơn vị hành chính nông thôn gồm:

+ Sửa tiêu chuẩn của tỉnh, trong đó quy định: số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc có từ 09 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất là 01 thành phố hoặc 01 thị xã (giảm 02 đơn vị hành chính so với Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13). Đối chiếu với quy định, thì tỉnh Sơn La đạt tiêu chuẩn về số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc (11 huyện, 01 thành phố).

+ Sửa tiêu chuẩn của huyện, trong đó quy định: số đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc có từ 13 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất là 1 thị trấn (giảm 03 đơn vị so với Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13). Đối chiếu với quy định, hiện nay trên địa bàn tỉnh có 03 huyện chưa đảm bảo tiêu chuẩn về đơn vị hành chính trực thuộc gồm: huyện Sốp Cộp (08 xã, chưa có thị trấn), huyện Quỳnh Nhai (11 xã, chưa có thị trấn), huyện Vân Hồ (14 xã, chưa có thị trấn). Hiện nay tỉnh Sơn La đang lập “Quy hoạch tỉnh Sơn La thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050”; theo đó phấn đấu đến năm 2030, 12/12 đơn vị hành chính cấp huyện trên địa bàn tỉnh sẽ có ít nhất 01 thị trấn.

- Nghị quyết bổ sung quy định tiêu chuẩn của đơn vị hành chính nông thôn có yếu tố đặc thù. Theo đó, đơn vị hành chính nông thôn có 30% dân số là người dân tộc thiểu số ở miền núi, vùng cao hoặc có đường biên giới quốc gia thì mức tối thiểu của tiêu chuẩn quy mô dân số bằng 50% mức quy định đối với đơn vị hành chính nông thôn tương ứng. Cứ thêm 10% dân số là người dân tộc thiểu số thì được giảm thêm 5% nhưng tối thiểu phải đạt 20% mức quy định đối với đơn vị hành chính nông thôn tương ứng.

- Về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính đô thị có yếu tố đặc thù, Nghị quyết quy định: Đơn vị hành chính đô thị ở miền núi, vùng cao hoặc có đường biên giới quốc gia thì mức tối thiểu của tiêu chuẩn quy mô dân số bằng 50%, mức tối thiểu của tiêu chuẩn cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội bằng 70% mức quy định đối với đơn vị hành chính đô thị tương ứng.

- Đơn vị hành chính đô thị cấp huyện, cấp xã có 2 yếu tố đặc thù thì mức tối thiểu của tiêu chuẩn quy mô dân số, tiêu chuẩn tỷ lệ số phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã (nếu có) bằng 50% mức quy định đối với đơn vị hành chính đô thị tương ứng. Hai yếu tố đặc thù gồm: Có di sản văn hóa vật thể được UNESCO công nhận hoặc có di sản văn hóa vật thể được cấp có thẩm quyền xếp hạng là di tích quốc gia đặc biệt; được xác định hoặc trực thuộc đơn vị hành chính được xác định là trung tâm du lịch quốc gia hoặc quốc tế trong quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.